2019 Museumwagen+++
In techniekmuseum Tal Tec staat een Ganz. Een Ganz? Voor het eerst in 32 jaar bestél ik een Z-museumwagen. Met een Porsche...
Die van 2019 gedenkt 60 jaar Porsche 356 met een wagon. Gespannen maak ik mijn blikje open, maar: geen Porsche!!! Mijn vrouw duikt meteen onder de tafel, gewend als ze is dat ik allerlei kleins laat vallen en er moet worden gezocht. Ja, zulke onmetelijke proporties kan huwelijkstrouw aannemen! Ik zou trouwens ook voor haar Porsche onder de tafel duiken... of voor een oorbel. Hij is er echt niet! Märklin gedenkt Porsche met een goederenwagen zónder Porsche! En dat is eigenlijk terecht, want Porsche is helemaal geen Porsche. Het is eigenlijk een Ganz!
Josef Ganz
Geboren in 1898 te Budapest, groeit hij als Joods wonderkind op in Wenen. Hij krijgt al op z’n 12de een technisch patent op een veiligheidssysteem voor de tram. In WOI vecht hij voor Duitsland en studeert er daarna mechanica. Voor een autoblad schrijft hij kritisch over de zware wagens van toen met hun hoge zwaartepunt. Hij wordt redacteur voor Klein-Motor-Sport en promoot innovatieve zuinige auto’s voor de gewone man, voor hooguit 1000 Reichsmark. Maar zo jaagt hij wel de grote automerken tegen zich in het harnas.
Mini-volksauto
In 1923 bedenkt hij zijn eerste miniauto, maar die verongelukt en hij verliest bijna een been, zodat hij moet stoppen. Vanaf 1929 heet zijn blad Motor-Kritik. In 1930 geeft het bedrijf Ardie te Neurenberg hem opdracht voor een mini-volksauto. Ganz bedenkt een revolutionair klein autootje met de motor achterin. Het krijgt een onafhankelijke wielophanging en een simpele druppelvorm. Maar het plan stagneert door de grote automerken die letterlijk de wet stellen tegen mini-auto’s.
Meikever wordt Volkskever
In 1931 wordt hij opgemerkt door de firma Adler te Frankfurt die hem een nieuw prototype laat maken: de Maikäfer. Zijn ontwerp wordt voor de verkoop traditioneler gemaakt met een nepradiator vóór en een lagere carosserie. Weer torpederen de grote merken zijn plan, maar Ganz houdt nu zijn prototype zelf en promoot zijn geavanceerde techniek met testritten. Mercedes-Benz test zijn prototype in Stuttgart en Ganz ontwikkelt daar prompt een Kever met 4-cilinder boxermotor. Ook BMW wil zijn ontwerp. Dan wordt hij opgemerkt door Ferdinand Porsche. Daar is de Ganz een Porsche geworden.
Porsche komt opeens met een revolutionaire miniauto voor Zündapp! Dat is de eerste Porsche, maar eigenlijk gewoon een lage kever á la Ganz. Bedrijven die hem eerst blokkeerden gingen nu om voor zijn ideeën en wedijverden om de snelste kever te bouwen volgens zijn plan. In dit geval werd dat de Porsche.
Ganz gaat zijn eigen weg en laat door de Standard Fahrzeugfabrik te Ludwigsburg zijn miniauto bouwen met als naam Standard Superior, voor de Berlijnse autoexpo. Die wordt in 1933 geopend door de kersverse rijkskanselier Hitler die prompt de verkeerswet wijzigt omdat hij militaire interesse heeft in die goedkope volksauto. Maar nu wordt Ganz opgepakt door de Gestapo en zit een maand vast. Door invoedrijke vrienden weet hij nog net te vluchten. De nazi’s gappen zijn concept, de volkswagen, en zélfs de bijnaam Kever.
Ganz gewist
Zo introduceert Hitler in 1938 zijn zogenaamde Porsche volkswagen, jawel voor 1000 Reichs-mark! Ganz naam wordt uitgewist met een totaal publicatieverbod. Tijdens de Kristalnacht besluit de Gestapo hem te vernietigen, maar hij is al in Zwitserland. Met één geheime reis naar Frankfurt redt hij nog net zijn archief. Hij vestigt zich in Zürich waar hij weer een Zwitserse volkswagen ontwikkelt. WOII maakt er voorgoed een eind aan. Na de oorlog claimt Zwitserland met eindeloze rechtzaken zijn ontwerp als intellectueel eigendom, maar hun Julien MM5 wordt nooit een succes.
Porsche 356
Onderwijl wordt Porsche bekend met de kever en de afgeleide snelle Porsche die er nog steeds is. In 1951 gaat Ganz naar Australië en werkt nog voor GM bij Holden. In 1959 lanceert Porsche zijn type 356, een snelle lage kever met de motor achterin, onafhankelijke wielophanging en een druppelvormige body. Inmiddels is Ganz vergeten.
Tienmaal Ganz
Ganz wordt hartpatient, staakt zijn werk en schrijft zijn levens verhaal op. Op 26 juli 1967 sterft hij, totaal onbekend. En daarom zit er terecht geen Porsche in mijn blikje en heb ik tien maal een miniauto gemaakt opZ om hem recht te doen, tienmaal een Ganz in techniekmuseum Tal Tec...
Feiten gebaseerd op het boek:
The Extraordinary Life of Josef Ganz,
Paul Schilperoord (US & Canada)
met afbeeldingen geciteerd
door www.darkroastedblend.com
