Köf II opZ
Köf, Köf, Köf, Köf, Köf, en... Köf
Dit is geen Britse hoestbui, maar een verhaal over kleine rangeerlocs met de naam Köf,
een kleine hydraulisch aangedreven dieselloc. Het begon in 1932 met een Reichsbahn Kö, later de Köf en toen nog een Köe met electrische accu's. Daarvan zijn nog twee versies met volledige accu-aandrijving, de Ks en de Ka. Ook zijn er nog Kb en Kbf met benzolmotoren en Kbe's met een accu. Die hebben vaak een dikke uitlaat aan hun neus. Later kwam er nog een klasse II wat staat voor een wat zwaardere klasse van meer dan 40, later 50-90pk. Dit even om de zaken simpel te houden. Kö's zonder letters waren mechanisch gekoppelde diesels met kettingaandrijving. Er zat ook alleen een mechanisch rempedaal op, wat om een sterke machinist vroeg.
Kleinloks
De Kleinloks waren bedoeld voor licht rangeerwerk Vaak ging het er maar om één of enkele wagens economisch te distribueren met éénmansbediening. Hij moest dus robuust zijn en simpel te rijden. De locjes zijn ontwikkeld voor normaalspoor, maar half zo hoog als het 'Lichtraumprofil' zodat je ze op een plattewagen kunt vervoeren. Dat was noodzakelijk, want bij transport zou hij met zijn max. 30km/u het andere treinverkeer ophouden. Latere versies kregen luchtdrukremmen die ook wagons aanstuurden. Dat zijn die met een persluchtketel op de neus.
Er werden voor WOII al 700 Köfs gebouwd en meer dan 360 voor diverse bedrijven die dan N3 of N4 werden genoemd. Een plan om Köf III te gaan bouwen strandde door de komst van rangeerloc V60 (na 1968 360/361). Later werd hij alsnog ontwikkeld met 240pk aan boord en een top van 45km/u.
Pas vanaf 1950 kregen ze deuren in de cabines. In 1970 nam de DB 378 Köf II over als klasse 100 die later bij de DB AG 310 heetten. Nu kregen ze dodemansknoppen (Sifa) en sóms een communicatiesysteem. Drie Kö II werden in de DDR omgebouwd voor meterspoor bij Halle en in de Harz. Ze zijn beide bewaard gebleven.
Köf II opZ
Nu zijn ze in werkelijkheid al klein, maar als model opZ heb je bijna een loep nodig. Gonard had er zes laten printen in vrolijk donkergrijs en die kreeg ik mee 'om er iets leuks mee te doen'. Ik heb dus geprobeerd ze alle zes verschillend te maken. Ze waren nog vrij ruw en moesten eerst van de nodige braam worden ontdaan.
Sommige waren een beetje ruw en moesten worden gepolijst of geplamuurd en geschuurd, maar na verloop had ik dan toch écht zeven grauwe mormels klaar voor een nieuwe outfit. Een poging om een aantal van gekleurde wielen te voorzien was vruchteloos: je ziet ze gewoon niet.
Nr 1
Het eerste exemplaar wordt rood met groen. Hij is van de Deutsche Reichspost. Hieronder staat hij op mijn pincet te wachten op zijn gele gripstangen. Hoog op de neus zit een perslucht cilinder voor de remmen en een looprooster voor het onderhoud. De Köfs van de Reichsbahn hadden daardoor lang niet altijd een centrale komplamp op de neus. Het is een Köf II dus al met meer dan 40pk, maar nog zonder deuren (dus van voor 1950). Deze had inmiddels geen ketting aandrijving meer, maar een hydraulische aandrijving. De geel zwarte reflectie strepen zijn van later.
Nr 2
De tweede is een donkerrode Köf van de DB. Dit is de versie die, wanneer voor bedrijven gebouwd, N4 werd genoemd. Het is in feite een vooroorlogs model, maar opgepept tot type II. De gripstangen zouden feitelijk drie verschillende kleuren moeten hebben: zwart aan de treeplanken, rood aan het cabinefront en geel aan de zijkant. De buffers zijn voorzien van de zogenaamde Warnanstrich, witte ringen. Ook hier moet de persluchtcilinder nog een kleurtje krijgen. Deze heeft wel een centrale koplamp, maar op het dak nog een extra mistlamp inplaats van de luchthoorn. De gril heb ik grijs gehouden omdat de echte dat ook heeft.
Nr 3
De derde is van boterboer Megle, gebouwd voor een particuliere firma, dus eigenlijk een N4. Die is anders blauw dan zijn azuren voorbeeld, maar dichter bij de werkelijkheid, want foto's laten zien dat het om een soort 'machineblauw' gaat. Langs de treeplank is hier een ijzeren bint gemonteerd. Eigenlijk is dit geen Köf-type, maar een Kbf met benzolaandrijving en een uitlaat opzij aan zijn neus. Hij is wel hydraulisch aangedreven en heeft persluchtremmen. Ik heb geen originele foto's gevonden met reflectiestrepen, maar dat beetje extra make up vond ik hem wel ten goede komen. Op de voorplecht staat een rooster dat de gril beschermd bij het rangeren.
Nr 4
De vierde is rood met blauw en ook van een indu-striebaan. Ik vond hem opmerkelijk vanwege zijn zilverkleurige gril en de uitgesproken rode leidingen naar de remluchtcilinder. Op de foto moeten de gripstangen ook nog rood worden en de cilinder blauw. De treeplanken worden dan weer zwart. Sommige kleurstellingen zijn nog behoorlijk ingewikkeld.
Nr 5
De vijfde is ook een rode maar nu met het nummer 4280 ook weer van een industriebaan. Dit is dus ook een N4, maar op de zijkant staat toch Köf. Hier krijgt hij net zijn rode jasje aan. De cabine-stangen moeten er dus nog in evenals de zes gripstangen, de persluchtleidingen, de cilinder, de reflectieborden, de buffers, de lampen etc. Dit was overigens het model met spaakwielen, maar het bleek niet de moeite te lonen ze te maken. Ze zijn bij het model gewoon niet zichtbaar.
Nr 6
De zesde en laatste is geel, maar die vind ik zelf het leukst. Köf II 280 is een exemplaar van een serie die bij de spooraanleg wordt gebruikt. Er staat een eenvoudig hydraulisch kraantje op, dat ik op fotokarton heb afgedrukt en beweegbaar gebouwd.
In de onder afgebeelde modellen zijn de frontplaten niet van reflectiestrepen voorzien.
In werkelijkheid hebben ze dat ook niet allemaal, maar ik vond het optisch zoveel interessanter dat ik hem erop heb getracteerd. Op de neus staat een werkbalkon dat in werkelijkheid beweegbaar is. Daaronder zijn twee cilinders, één voor de remmen en één voor de hydrauliek van het kraantje.
Alle zes op de beurs
Tenslotte nog de zes dames op een rij, nog maar met gedeeltelijke make up en zonder buffers. Wie ze af wil zien kan ze bezoeken bij Gonard van spoor-Z op de beurs te Houten...