Vier Vette Vaten
Er is, ook opZ een hele menigte bierwagens te krijgen. De meeste daarvan zijn eigenlijk reclamewagens op basis van koelwagen G10. Slechts enkele hebben echt bestaan, zoals deze compleet andere met vier vette vaten. De meeste bierwagens waren gesloten kastjes. Ze hadden geen schuifdeuren, maar klapdeuren die snel weer dicht konden om ze koel te houden. Vaak waren het oude koelwagens die aan een brouwerij waren verkocht.
Ook is er een type wagen met twee of drie grote biervaten zoals de speciale wagens van Dampf bier opZ. Märklin heeft er verschillende uitvoeringen van, maar ik heb er niet een op een origineel voorbeeld kunnen betrappen. Ook die van Dampf zijn fantasie. Dan zijn er nog de diverse bierwagens met Haus-zu-Haus containers.
|
10.000 liter bier
Waar je niet direct aan denkt is dat bier niet alleen werd getransporteerd, maar ook werd opgeslagen in vaten. Nu waren de meeste echte transportvaten van 50 tot 200 liter die je nog in je eentje kon rollen. In grotere transportvaten, waarvan er soms twee of drie op een korte wagen lagen, paste 2000 tot 3000 liter, maar nou komt het: Een bierwagen waar je niet direct aan denkt heeft biervaten van meer dan 10.000 liter. Die is wel degelijk historisch. Zo'n wagen vind je in:
Eisenbahn Journal Special Bahn & Bier,
sondernr 5, 01-2019 p36.
Die vaten waren speciaal bedoeld voor opslag. Dit soort vaten kon je vanaf de vatenfabriek niet anders vervoeren dan per spoor. Officieel kon je hooguit drie of vier van deze kolossen op één zware transportwagen laden. Ze waren eerder volumineus dan zwaar hoewel ze ook leeg nog altijd meerdere tonnen wogen. Voor dit soort transporten nam men meestal platte 4-assers van het type Ssy. Die waren eigenlijk ontworpen voor het transport van legervoertuigen in WOI.
Bruine bodem
Een transport van heel grote vaten is natuurlijk een lust voor het oog op je baan. Er is alleen een gering probleempje: Ze zijn niet te vinden. Natuurlijk kun je alle beurzen afstruinen voor vaatjes op schaal N of desnoods TT, maar dat wordt een hele klus. Daarom ga ik ze maken. Op schaal Z heb je niet de beschikking over 4-assige zwaartransporters, althans niet bij Märklin. Er is misschien een enkele kleinseriebouwer die ze wel aanbiedt, maar ik neem hiervoor een 6-assige Ssym46 en wel één met een mooie bruine bodem en zonder de rongen. Dat past bij die vier vette vaten.
Vieze vaten vijlen
Die vier vaten moeten opZ een inhoud hebben van liefst meer dan 10.000 z-liters. Dat betekent dat binnen het laadprofiel van de Ssym46 mijn vaten maximaal 12mm diep mogen zijn. De maximale diameter die er nog goed uitziet is dan ook 12mm, maar de kopkanten zijn natuurlijk kleiner, 11mm, want ze hebben een dikke buik. Ik druk een tekeningetje af met alle vier vaatjes apart op een afstand van 3cm. Zo heb ik straks voor elk vat apart een malletje, want van wat ik ga doen worden ze vies.
Gelukkig is er mooi rondhout te koop van 12mm. Uit een meter kan ik er theoretisch 83 halen, maar vier vind ik genoeg. Ik zaag 10cm af en klem die in een boormachine. Nu werk ik de kopkant zo recht mogelijk af. Dan markeer ik met een stanlymes rustig draaiend 12mm. Vanaf dit lijntje werk ik met een fijne houtvijl naar een ronde vatvorm toe aan de hand van één zo’n malletje. Is de ruwe vorm goed, dan polijst ik hem met zeer fijn schuurpapier (korreltje 1000).
Vaten vangen
Nu houd ik een 1mm boortje in het midden van de kopkant en maak een gaatje. Daarmee kan ik mijn vat later in de Proxxon zetten om hem af te werken. Tenslotte zaag ik hem met een fijn zaagje al draaiend af. Voor mijn eerste vat moest ik mijn hele schuur door kruipen om hem terug te vinden. Bij de volgende was ik zo handig om ze op dat moment op te vangen.
Vaten verfijnen
Vat voor vat wordt in de Proxxon verfijnd, geschuurd en met sleutelvijltjes precies gelijk gemaakt aan de andere. Daarna verf ik ze met tamelijk dikke okerkleurige acrylverf, een beetje poetsend zodat ze zijdeachtig gaan glanzen. Ik kan maar één kopkant verven want op de andere staan ze te drogen. Bij de tweede laag doe ik de andere kopkant.
Omdat de gaatjes nog open zijn kunnen ze nu op een zeer fijn asje worden geschoven dat een beetje klemt. Al rond draaiend teken ik nu met een watervaste fijnschrijver de ringen om de ketel. Dat is wel even oefenen en het gaat soms fout, maar dan is er gelukkig nog de acrylverf om het te verdoezelen. Nu zijn de vaten bijna af. De gaatjes sluit ik met vloeibaar hout en daarna met het bord van de fabriek.
Midden over de kopkant komt, dwars op de houtnerf een balk. Die was om de bodem te verstevigen, maar ook om houvast te hebben bij het optakelen van zo’n kolos. Ik maak ze uit een reepje fineer van 0,5mm. Tenslotte nog een klein koperen spijkertje als vuldop dat ik voorzichtig voorboor. Nu zijn de vaten splinternieuw uit de fabriek gekomen dus worden ze niet vervuild. Het fabrieksbord komt midden boven de balk.
Vaten verdelen
Nu maak ik nog 24 wiggen uit het zelfde fineer om ze op de wagen te stabiliseren. Er liggen er steeds drie onder één kant, een recht in het midden en twee schuin naar het vat toe. Ze zijn ca 2,5mm. Dat is een heel gepriegel, maar gelukkig waren ze in werkelijkheid ook niet allemaal gelijk. Ik lijm ze op een vlakke ondergrond alleen tegen het vat aan en laat ze zo drogen. Na afloop haal ik de vaten met hun wiggen heel voorzichtig over zeer fijn schuurpapier om ze uit te vlakken. Dan zijn ze klaar. Tenslotte lijm ik ze met heel weinig oplosbare houtlijm op de wagen. Aan de remkant (hekje) houd ik 4mm vrij, dan eerst de buitenste twee en de andere twee ertussen verdelen. Het is vrij eenvoudig te doen en levert een mooie exclusieve wagen op. Ook proberen? Succes!