Visueel nut opZ
Dé werkelijkheid bestaat niet. Wij construeren die uit wat we waarnemen. Dat we niet alles waarnemen blijkt wel uit ooggetuigeverslagen. Ieder vertelt de waarheid, maar vaak compleet verschillend. Dit gegeven kun je goed gebruiken bij de modelbouw.
Is de kijker bereid een schaalmodel uitvoerig te bestuderen dan heeft de detaillering ervan nut. Maar is het alleen bedoeld als decor dan heeft hyper-detailleren weinig zin. Gaat het om een model op zeer kleine schaal Z (1:220) dan speelt wat door 95 procent van de mensheid überhaupt kán worden gezien ook een rol. Modelbouwers raken dan op den duur weer juist getraind op hun eigen detailniveau. Deze factoren beïnvloeden het visuele nut.
Het is weinig zinvol om dingen uit te werken die later niemand kan zien. Zo is het bij voorbeeld wél interessant de bewoner van kasteel Falckenhoff te detailleren, maar niet het tegelplafond van de kelder terwijl dit toch een deel van het gebouw zélf is. Die kelder wordt nooit gezien. Een ander voorbeeld is de kleding van de kapiteinsfiguur (8 mm) op het schip St.Alexandra. Maar al het naaiwerk van vele zeilen ga ik niet zeer uitvoerig in miniatuurstipjes schilderen terwijl dit toch een zichtbaar deel van het schip zélf is. De kapitein zal gewoon meer in onze aandacht staan. Zijn detail dient dan een hoger visueel nut.
Detail in verhouding
Een ander voorbeeld is hotel Der Blaue Rytter. Dat bouwde ik al op mijn veertiende (1972), met weinig detaillering. Ramen uitsnijden kon ik nog niet en materiaal was schaars. Als ik het landschap op het diorama nu vér door detailleer dan zal het gebouw grof lijken. Dat doe ik hier dus opzettelijk niet.
Wat er zich op het veld afspeelt moet dus in evenwicht zijn met het hotel. Wat ik daar wel kan toevoegen is de fictieve historie. Er komt een heel verhaal bij van twee kunstenaars en een sage over Der Blaue Rytter in de middeleeuwen. Dat verhaal vormt weer één geheel met de historie van Kathedraal & Burcht.
En dat is ook weer detail...
Realistisch materiaalgebruik
Soms is realistisch materiaalgebruik zinvol. Zo heb ik er mateloos plezier in om het tamelijk complexe vakwerk van een gebouw in echt hout uit te voeren. Ook vind ik het spannend om al het spantwerk van het 17de eeuwse schip, dat toch grotendeels onzichtbaar wordt zoveel mogelijk volgens het originele bouwconcept uit te werken, omdat je dan geen dummyromp maakt maar een écht hol gebouwd schip met ruimen en dekken. Misschien is dat niet voor iedereen waarneembaar, maar het 'weten' heeft ook weer visueel nut: er zijn échte materialen gebruikt! Zo ligt er op de bodem van het schip een aantal grafstenen om het te stabiliseren. Die zijn natuurlijk van echt steen. Zie infoblad Schip op Schaal
Onder is het koninklijk salonrijtuig van Friedrich Willem IV van Pruisen uit 1843. Ooit was hij 1ste klasserijtuig nr.1 van de Magdeburger-Halberstädter Eisenbahn en bood plaats aan 16 reizigers. Hij werd omgebouwd bij Plug & Zoller te Berlijn en gestoffeerd door Hoftapezierer Hiltl. Het ding woog 10 ton, want het onderstel was helemaal van hout. Op schaal is hij uitgevoerd in fotokarton en voorzien van een luxe interieur. Niet dat je dat ooit ziet als hij rijdt, maar het was gewoon onweerstaanbaar leuk om te maken.
Visueel nut is een optelsom
Visueel nut is dus een optelsom van juist geplaatst detail, evenwicht en concentratie, de opgeroepen sfeer en het iets extra's 'weten' over het model. Ten slotte is het natuurlijk vanzelfsprekend dat ook de presentatie een rol speelt, op een website zowel als aan publiek. Opstelling en belichting en zelfs het persoonlijk toelichten dragen bij tot het visueel nut...