Stoombagger op het spoor
Hoe een stoombagger uit de oude tijd weer tot leven komt opZ. Ooit verhuisden wij naar Limburg waar ik bij Simpelveld het miljoenenlijntje ontdekte. Het was een kostbaar Duits-Nederlands lijntje voor de mijnen dat nu nog intact is voor toeristen. In Limburg draaide destijds alles om mijnbouw en dat bracht me op het idee een diorama over Thalgau Erzwerk te maken. Ik bekeek de historie en trof op foto's een stoombagger aan op rails. Op het filmpje (op 1 minuut 50) zie je de zogenaamde lepelbagger aan het werk.
Dat was indertijd een imposant apparaat met één vaste en één beweeglijke kraanarm. De vaste kraanarm had een loopbrug en aan de beweegbare arm zat een grote mijnschop met aan de onderkant een klep. Het ding werd aangedreven door de stoommachine in het grote kraanhuis.
Vreemd genoeg was dit zo'n model uit de oude tijd waar meteen je creatieve vingers van gaan jeuken. In die tijd raakte ik ook nét weer enthousiast over modelbouwen in karton. Op diverse websites legde fervente kartonbouwers hun nieuwe technieken uit die ik ook wel wilde proberen. Bovendien had ik mijn destijds peperdure HP fotosmartprinter nog, die me geschikt leek voor het afdrukken van bouwplaatjes opZ.
Kartonderstel
De 19de eeuwse stoombagger besloot ik dus te bouwen van fotokarton. Er was op de foto’s van het onderstel niets anders te zien dan dat het klein was, want er zaten allemaal Limburgse werklieden voor.
Toen vond ik tekeningen van baggers op rupsbanden waaruit je de plaatsing en verhouding van kraanhuis en onderstel aardig kon afleiden.
Tenslotte stuitte ik op een tekening van een Menck Löffelbagger op het spoor. Aan het onderstel 'hangt' links een flink contragewicht.
Mijn ideaal was om hem op het spoor te kunnen zetten. Als basis nam ik dus een draaistel voor een personenrijtuig van de firma Microtrains. Er zit één lange koppeling aan die erg op het contragewicht lijkt. Nu kan de kraan dus ook door een smalspoorlocje worden verplaatst. Aan dat rijtuigonderstel fabriceerde ik vier kartonnen uitzetpoten.
Ze scharnieren om metaaldraadjes zodat ze bij een verplaatsing op het spoor kunnen worden ingeklapt. Op locatie komen er dan houten blokken onder van fineer en kan mijn stoombagger lekker gaan lepelen. De Duitse naam is dan ook 'Löffelbagger'. De bovenkant van het onderstel met de tandkrans maakte ik ook alvast van karton.
Kraanhuis
Het kraanhuis waar de grote stoommachine bivakkeert, bestaat uit geteerde bruine planken. Dat is op de oude foto's niet te zien, maar dat was toen gebruikelijk.
Het bestaat uit twee delen van ongelijke hoogte met elk een eigen schoorsteen. Achterin zorgde een stoker voor de stoommachine terwijl de machinist in het voorhuis de kraan bediende. Naast de achterste schoorsteen zit nog de stang van een smoorklep.
De zware stoommachine werd met opzet ver naar achteren geplaatst als tegenwicht. Achter aan het kraanhuis zitten zo nodig nog twee extra contragewichten die samen zo zwaar zijn als een volle schep erts.
De machinist heeft naar voren toe een beperkt zicht, maar dit wordt goed gemaakt door twee uitkragende zijramen. Daardoor heeft hij ook kijk op het ertsspoor.
Kraanarm
De stoombagger heeft twee armen, een vaste en een beweeglijke. De vaste arm vormt één geheel met een loopbrug die door een dakluik bereikbaar is. Onder die loopbrug lopen kabels waardoor de vaste arm wel enigszins beweegbaar is, hoger of lager, al naar gelang de afstand tot de ertswagens of de ligstand voor vervoer. De vaste arm bepaalt het zogenaamde lepelbereik. Dat bereik is hieronder schematisch voorgesteld en was toen zeer belangrijk.
Van het model dat ik bouw is de beweeglijke arm complexer. Hij is opgebouwd uit verschillende profielen waardoor hij kan kantelen. Maar door een sleuf in het midden is het ook mogelijk de arm te verkorten. Zo'n arm heeft een beweegbare schop die middels extra kabels wordt bediend met de stoommachine. De schop heeft aan de onderkant een klep om de ertswagens vol te storten. Hieronder een foto van de stoombagger en de uitvoering voor het Thalgau Erzwerk in de wereld opZ.
|
