Burcht & Kathedraal

• Elisabethkatedraal
  • Domschatten
  • Muziek
• Een ander beeld
• Sebastiansburg
• Freilichtmuseum
  • fase 1 post-Romeinse tijd
    
  • fase 2 de Romaanse Burcht
  • Burcht versus Kathedraal
• KathedraalBurcht in de Gotiek

Elisabethkathedraal

Als pelgrim naar de St Elisabethdom is natuurlijk het eerste wat je doet na je intrek in het luxe stationshotel van Thalbrück. Maar niet met rugzak en camera, want hier is het de 19^de eeuw. Je gaat op sjiek en neemt de Thalgau BergBahn (TBB). Traag tuft het treintje omhoog de Domberg op naar de hagelwitte kathedraal. Je stapt uit bij een klein stationnetje dat wel op een paardenstal lijkt. Je wandelt naar de rijzige voorgevels en er maakt zich onontkoombaar een soort gewijde ontroering van je meester: Dit is ze nou, de St Elisabethkathedraal...

Bij de westelijke ingang hebben de monniken nette folders neergelegd over de kathedraalhistorie in kort bestek. Lees eens even mee:

Kathedraalhistorie

Domschatten

Je betreedt het hoogkoor, in 1272 gesloten en plechtig gewijd aan Elisabeth, de moeder van Johannes de Doper en Elisabeth von Thÿringen.
Daar bewonder je het St Elisabeth Altaar, geschonken door Burg Carlstêjn bij Praag. Dit imposante  St Elisabeth Altaar is geplaatst voor aan de viering en gewijd met het Elisabeth lied Con Cristu in Paradisum:

Voor het doksaal, het koorhek, staat het al even indrukwekkende St Sebastiansaltaar. Dan is er nog één in de Kaiserliche Königliche Kapel en vijf Amtsaltaren, gildealtaren van St Barbara, St Christoffel, St Joris, St Petrus en St Lucas. Bij het scriptorium, de schrijfzaal, staat het Catharina-altaar in een eigen kapel.

Hier is ook een domschat: in een eigen gouden schrijn bevinden zich zes kostbare miniaturen. Een voorbeeld is die van de tweede scheppingsdag, de miniatuur van St Alexandra. Zij zijn in opdracht van Handrich III rond 1420 gemaakt voor het Sebastiansklooster. Een zevende miniatuur is op mysterieuze wijze verdwenen. De miniaturen zijn niet openbaar, maar voor jou maakt de abt vandaag een uitzondering. 

Hier kom je dan in het midden van de dom, de viering, met een rond aards labyrinth. Het interieur is rond 1456 verrijkt met Hemelse fresco's. De Majestas Domini torent hoog boven je uit in zijn koepel. Hoog boven deze koepel bevindt zich de Königliche Kaiserliche Kapelle met nóg een altaar. Door de glas-in-loodramen valt het bonte licht binnen. Ze zijn verfraaid met  gebrandschilderde voorstellingen. 

Muziek

Na het eeuwenlange gezang der koorheren krijgt de dom in het middenschip een magistraal orgel met zogenaamd rugwerk.

In één van de torens komt een carillon met talloze klokken en een bombardon.

Later richt men in Thalbrück een symfonieorkest op dat hier nét speelt terwijl jij het transept betreedt.

Maakverhaal

De kathedraal bestaat ^opZ uit een aantal losse modulen. Veel modulen zijn weer verdeeld in submodulen. Zo bevindt zich in de module middenschip een submodule hoofdorgel, compleet met blaasbalgen en trappende monniken.

Een van de modulaire torens heeft als submodule een uitneembaar carillon.
In het transept speelt ook een orkest met 108 musici. 
Het St Elisabeth Altaar is ^opZ 36mm en bevat 144 min 1 figuren van ca 2mm! Elisabeth zélf ontbreekt. Er is sprake van een iconografisch complex programma. Aan de achterzijde van dit Altaar bevindt zich het Elisabeth lied op enkele vierkante millimeters.

Elke submodule is apart beschreven. De burcht en kathedraal hebben ook hun historie. Die sluit overigens naadloos aan op de wereldgeschiedenis.

Een ander beeld

De kathedraal en de beelden zijn bezichtigd en de dag is om. Je bent doodmoe en blij dat je weer in dat treintje zit. Maar je neemt je voor: hier kom je in de toekomst nog wel een keer terug. Wat doe je morgen eigenlijk?

Sebastiansburg

Velen die in Thalbrück de Domberg afdaalden zullen niet hebben bedacht dat ze ook de Sebastiansburcht hebben bezocht. Sta je op het voorplein dan zijn de buitenste twee torens van een burcht. Ze lijken de verliezers in het spel van de kerkelijke en wereldse macht. Maar dat is slechts schijn.

De zon is al op. Na een stevig ontbijt ga je rechts het stationshotel uit langs de synagoge de Burchtweg op. Na een hele klim langs het Zeitpfad ben je zo in de middeleeuwen voor je het weet! Je gaat door de Romeinse Burgus, maar nu volg je niet weer de route naar de dom. Jij gaat nét de andere kant op, mét camera en rugzak, langs halte Spoorzicht die wat op een paardenstal lijkt. Daar, rondom de dom, ontdek je allemaal burchtmuren. Hoog boven je uit torent een ridderzaal met woonhuizen op de resten van een donjon. Het kan bijna niet anders of je vergeet die hele kathedraal. Dit is hem nou, de St Sebastiansburcht!

Burchthistorie

De burchthistorie en het maakverhaal ontstonden samen in vele jaren. Ze worden dan ook samen beschreven: 
Wat bracht me ertoe om op zekere dag een burcht te willen bouwen? Misschien gewoon het idee dat het moest kunnen. Een modelkasteeltje is nog tot daar aan toe of een kerkje. Maar een burcht mét kathedraal is een complex bouwwerk dat in de historie zijn weerga niet kent! Ik was twaalf en had zoiets nog nooit gedaan. Zou ik het kunnen? Ik had ze wel gezien van karton of van lucifers, maar in steen niet! Dat waren zichtmodellen, maar... met een interieur, was dat er al? In kinderlijke overmoed vroeg ik me af of het ook zou kunnen op de kleinste modelschaal, een burcht ^opZ! 

 Freilichtmuseum 

Je hebt de Elisabethkathedraal en Sebastiansburcht bezocht. Vandaag duik je maar eens in hun historie. Die vindt je in het Freilichtmuseum Rosenthal. Hoe Thalbrück groeide rond de Domberg is te zien in twee fasen:
   1 De Post-Romeinse tijd
   2 De Romaanse Burcht

Freilichtmuseum Fase 1 De post-Romeinse tijd
De burchthistorie vertelde al over fase 1: de post-Romeinse tijd. Je komt er met de trein aan en gaat met een kabelbaantje naar boven. In Thalbrück praat men er wat schamper over, maar als je hier aankomt ben je meteen al onder de indruk van dat kolossale Castrum! 

Je knikt eens tegen de Romeinse schildwacht en hij geeft je prompt een museumgids! Het is een boekje met zeven hoofdstukjes, elk over één museale ‘site’.

1. Castrum, Cardo et Decumanus
2. Hoeven en Houthakkers
3. De Capelle
4. Wagenmaker en Huizenbouwers
5. Half Houtvestershuis
6. Speicher
7. Kaas en Hop

De Romeinse schildwacht stuurt je het Freilichtmuseum in naar het Castrum. In één van de torens is een zaal met de historie van Thal Bruec in de post-Romeinse tijd: lees meer over fase 1.

 Terwijl zich het post-Romeinse Thal Bruec ontwikkelt tot de stad Thalbrück komt ook de burchtbouw op gang. In fase 2 van het Freilichtmuseum gaat het specifiek over de burcht. Al gauw besef je dat je hier nóg een dag voor moet uit trekken:

Freilichtmuseum Fase 2 De Romaanse Burcht
Bij je tweede dag in Openluchtmuseum Rosenthal kom je weer door de Burgus. Daar staan nog altijd die Romeinen op wacht. Hier ontmoet je nog een toerist met hetzelfde plan. Eerst kom je weer in het Castrum, maar nu ga jij door naar één van de ronde torens.
Toren 1 is in de Romáánse tijd rond uitgebouwd. Via een klein deurtje beklim je de krappe wenteltrap. Je herkent deze toren al van de Sebastiansburg. In die ronde uitbouw waren ooit de kloosterlatrines. Die zijn de échte rest van deze replica. In deze toren is de expositie over de burcht in de Romaanse tijd (800nChr.)  lees meer over fase 2a.

In het museum kijk je van de torentrans uit over Rosenthal. Maar dan! Je knippert met je ogen. Hoe hebben ze dit nu gedaan? Gisteren stond hier het Romeinse castrum met boerderijen en nú, de tweede keer is daar opeens de Romaanse burcht met middeleeuwse torens, huizen en zelfs een hele donjon. Dat moet je zien!

Burcht versus Kathedraal

Eerst was er een boerengehucht, daarna scheidde de adel zich af in zijn burcht. Maar ook de kerk kwam op. Mettertijd onstond er spanning tussen burcht en kathedraal. Het museum belooft je uitleg:  lees meer over fase 2b

Dr Franks Freilichtmuseum heeft je laten zien hoe de kathedraalburcht en Thalbrück zijn gegroeid. Na de uitleg van de stedelijke archeoloog wil je eigenlijk nog wel weten hoe ze dit museum hebben gemaakt ^opZ: lees meer over fase 2c

KathedraalBurcht in de Gotiek

In het Freilichtmuseum zag je de historie van de Thalburg in de Romeinse tot de Romaanse tijd. Maar de kathedraalburcht zoals hij nu is ontstond grotendeels in de Gotiek. Toch eens aan zo'n monnik vragen hoe dat gegaan is. Dat is toevallig! Het is de abt zelf en hij heeft ook nog tijd voor je: lees meer.

Hier eindigt voorlopig het verhaal van Burcht & Kathedraal. Maar dat zal zich nog verder uitbreiden. Het nu wellicht tijd om de stad Thalbrück of het dorp Rosenthal eens te gaan bekijken.